Vanaf oktober 1818 trokken 52 gezinnen uit heel Nederland naar Frederiksoord, een nederzetting gesticht door de 'Maatschappij van Weldadigheid' die verarmde en verpauperde landgenoten een kans wilde geven op een beter leven. In een nog woest en maakbaar Drenthe zouden zij leren met (land)arbeid de eigen kost te verdienen, en zo 'opgevoed' worden tot betere mensen.
Initiatiefnemer van deze maatschappij was Johannes van den Bosch.
Onderstaande is onderdeel van een in 2008 verschenen artikel in het blad 'Waardeel' van de
Drentse Historische Vereniging over een zitting van 'Raad van Politie en Tucht in de Gewone Koloniën' in juli 1838, en is van de hand van Wil Schackmann. De tekst is overgenomen met toestemming van de auteur.
===
Eeren en trouwen
Onzedelijk gedrag was ooit in 1821 door Johannes van den Bosch gedefinieerd als ‘betrapte huisvrouwen met anderen mans' en ‘zwangere meisjes’. Het is die laatste categorie waar de raad nagenoeg elke zitting mee te maken krijgt. Vandaag zijn er drie gevallen van 'onzedelijken omgang'.
De 30-jarige
Catharina Puper zou je gerust een recidiviste kunnen noemen, dit is de vierde keer dat zij ongehuwd zwanger is. Voor de raad van toezicht in Wilhelminaoord had ze nog beweerd 'dat zulks geheel bezijde de waarheid is', maar tegen de onderdirecteur had ze gezegd 'dat zij maar twee maanden heen was' en nu voor de raad van politie en tucht 'bekent zij haar misdrijf'.
Als vader van het nog ongeboren kind wordt, net als bij twee van de voorgaande zwangerschappen, de 21-jarige kolonistenzoon
Isaac Beun genoemd. Maar hij is voorafgaand aan de behandeling van de zaak van de kolonie weggevlucht. Niet onverstandig, de standaardstraf voor ongehuwde zwangerschap is opsluiting voor onbepaalde tijd in de Ommerschans voor zowel de zwangere als de verwekker.
Overigens is Isaac twee maanden later terug op de kolonie en dan moet hij alsnog voorkomen. 'Verder ondervraagd zijnde of hij bekende gemeenschap te hebben gehad met Catharina Francina Puper, derwelke vroeger verklaard heeft zwanger van hem te zijn, heeft geantwoord dat zulks de waarheid is, en de reden van zijn terugkomst in de kolonien zijn, dat hij haar wilde eeren en trouwen'. Desalniettemin verdwijnt hij naar de Ommerschans. Uiteindelijk zullen Isaac en Catharina weer bij elkaar komen en een gezin met ook wettige kinderen stichten.
===
Wil Schackmann heeft ook een boek geschreven over deze 'Maatschappij van Weldadigheid', genaamd '
De Proefkolonie'. (Bezoek ook de bijbehorende website:
www.deproefkolonie.nl.)
Zowel de eerste als tweede druk van 'De Proefkolonie' zijn via (o.a.) bol.com te verkrijgen. Klik op onderstaande afbeeldingen om naar bol.com te gaan.
.